Chính sách tài khóa được định nghĩa là chính sách cân nhắc theo ý muốn của chính phủ (chủ động). Nó thường được khởi đầu bằng những đề xuất của Ủy Ban Tư Vấn kinh tế của chính phủ, một nhóm gồm 3 nhà kinh tế học được đề cử bởi Tổng Thống để cung cấp những ý kiến chuyên môn và hổ trợ các vấn đề về kinh tế. Sự căn nhắc thay đổi cách chi tiêu của chính phủ và mức thuế hoàn toàn là sự lựa chọn của chính phủ. 

Chính sách tài khóa mở rộng

 

Khi suy thoái xuất hiện, một chính sách tài khóa mở rộng có thể được sử dụng. Khi chúng ta giả định rằng có một sự sút giảm đáng kể trong đầu tư và làm dịch chuyển đường tổng cầu của nền kinh tế sang bên trái . Nguyên nhân của suy thoái có thể do một phần vì lợi nhuận kỳ vọng của những dự án đầu tư giảm, làm giảm chi tiêu cho đầu tư và làm giảm tổng cầu.

 

Chính sách tài khóa gì chính phủ liên bang nên sử dụng để kích thích nền kinh tế? Có 3 lựa chọn chính: (1) tăng chi tiêu của chính phủ, (2) giảm thuế, và (3) sử dụng kết hợp hai lựa chọn trên. Nếu ban đầu ngân sách của chính phủ được cân bằng, thì chính sách tài khóa mở rộng sẽ tạo ra thâm hụt ngân sách của chính phủ - khi chi tiêu của chính phủ vượt quá doanh thu thuế.

 

Gia tăng chi tiêu của chính phủ Tất cả những thứ khác không đổi, sự gia tăng đáng kể trong chi tiêu của chính phủ sẽ dịch chuyển đường tổng cầu của nền kinh tế sang bên phải, từ AD2 đến

AD1. Để thấy tại sao, giả sử rằng suy thoái đã khiến chính phủ tạo ra thêm $5 tỷ đô chi tiêu mới cho đường xá, giáo dục, và y tế. Chúng ta biểu diễn sự gia tăng chi tiêu của chính phủ này bằng khoản cách ngang giữa AD2 và đường gãy khúc ở bên phải nó. Tại mỗi mức giá, sản lượng thực tế được yêu cầu nhiều hơn $5 tỷ đô so với lượng hàng hóa được yêu cầu trước khi có sự gia tăng chi tiêu của chính phủ.

 

Nhưng sự gia tăng ban đầu trong chi tiêu của chính phủ không dừng lại ở đây. Thông qua sự ảnh hưởng của hiệu ứng bội chi, đường tổng cầu sẽ được dịch chuyển sang AD1, một khoản cách lớn hơn khoản  tăng $5 tỷ đô chi tiêu của chính phủ ban đầu. Sự dịch chuyển này xuất hiện bởi hiệu ứng bội chi làm khuếch đại mức chi tiêu ban đầu thành nhiều vòng tiếp diễn của tiêu dùng. Nếu MPC của nền kinh tế là 0.75, thì nhân tử sẽ là 4. Vì vậy đường tổng cầu dịch chuyển sang phải gấp 4 lần khoản cách giữa AD2 và đường gãy khúc. Bởi vì sự gia tăng của tổng cầu này xuất hiện dọc theo phần đường ngang gãy khúc của đường tổng cung, sản lượng thực tế tăng theo sự mở rộng của nhân tử chi tiêu. Quan sát thấy sản lượng thực tế tăng lên $510 tỷ đô, tăng $20 tỷ đô từ mức suy thoái $490 tỷ đô. Đồng thời, tỷ lệ thất nghiệp giảm bởi doanh nghiệp tăng mức việc làm của họ lên mức toàn dụng đã tồn tại trước khi suy thoái.

Giảm thuế Tương tự, chính phủ có thể giảm thuế để dịch chuyển đường tổng cầu sang phải, từ

AD2 sang AD1. Giả sử rằng chính phủ cắt giảm thuế thu nhập cá nhân thêm $6.67 tỷ đô, điều này

 

sẽ làm tăng thu nhập khả dụng lên một khoản tương tự. Tiêu dùng sẽ tăng lên thêm $5 tỷ đô (=MPC là 0.75 x $6.67). Trong trường hợp này, khoản cách ngang giữa AD2 và đường gãy khúc dốc xuống trong hình 30.1 biểu diễn chỉ $5 tỷ đô gia tăng ban đầu trong tiêu dùng. Và, chúng ta goi nó là tiêu dùng “ban đầu” bởi vì hiệu ứng bội chi sẽ làm ảnh hưởng thành những vòng tiếp diễn trong chi tiêu tiêu dùng. Đường tổng cầu sẽ dịch chuyển sang phải với khoản cách bằng 4 lần khoản cách gia tăng ban đầu $5 tỷ đô của tiêu dùng. GDP thực tế tăng thêm $20 tỷ đô, từ

$490 tỷ đô đến $510 tỷ đô, với nhân tử là 4. Và việc làm cũng tăng lên theo.

 

Kết hợp tăng chi tiêu của chính phủ và giảm thuế: Chính phủ có thể kết hợp tăng chi tiêu và giảm thuế để tạo ra khoản gia tăng mong muốn trong tiêu dùng và tăng tổng cầu, tổng sản lượng.

Trong nền kinh tế giả định như hình 30.1, chính phủ có thể tăng chi tiêu của mình lên thêm $1.25

tỷ đô và đồng thời giảm thuế xuống thêm $5 tỷ đô. 

 

Chính sách tài khóa thắt chặt

 

Khi lạm phát cầu kéo xuất hiện, một chính sách tài khóa thắc chặt hoặc hạn chế có thể sẽ giúp kiểm soát tình hình. 

Nếu chính phủ dùng chính sách tài khóa để hạn chế khoản cách GDP lạm phát, lựa chọn của chính phủ sẽ là những lựa chọn ngược lại với tình huống suy thoái. Chính phủ có thể (1) giảm chi tiêu của chính phủ, (2) tăng thuế, và (3) sử dụng kêt hợp hai chính sách này. Khi nền kinh tế đang đối mặt với lạm phát cầu kéo, chính sách tài khóa thường đẩy ngân sách của chính phủ theo hướng thặng dư – doanh thu thuế lớn hơn chi tiêu của chính phủ.

Giảm chi tiêu của chính phủ Giảm chi tiêu của chính phủ làm dịch chuyển đường tổng cầu

sang trái và kiểm soát lạm phát. Để hiểu tại sao hiệu ứng chốt hãm ngược này lại quan trọng như vậy. Bởi vì khoản cách $12 tỷ đô gây ra bởi sự dịch chuyển sang phải của đường tổng cầu từ AD3 sang AD4 với một khoản là $20 tỷ đô, chính phủ có thể nghĩ rằng họ có thể giải quyết vấn đề bằng cách gây ra sự dịch chuyển sang trái của đường tổng cầu với một khoản là $20 tỷ đô của đường tổng cầu để dịch chuyển nó lại ở vị trí cũ. Chính phủ có thể làm như vậy bằng cách cắt giảm chi tiêu bớt $5 tỷ đô và sau đó để sự ảnh hưởng của hiệu ứng bội chi làm giảm tổng cầu xuống $20 tỷ đô, đưa đường tổng cầu trở lại AD3.

 

Tăng thuế Cũng như trong trường hợp chính phủ cắt thuế để tăng chi tiêu tiêu dùng, chính phủ

có thể tăng thuế để giảm chi tiêu tiêu dùng. Nếu nền kinh tế có mức MPC là 0.75, thì chính phủ phải tăng thuế lên thêm $4 tỷ đô. Việc tăng thuế lên thêm $4 tỷ đô làm giảm tiết kiệm xuống $1 tỷ đô (=MPS là 0.25 x $4). Sự sụt giảm trong tiết kiệm, theo định nghĩa, không phải là sự sụt giảm trong chi tiêu. Nhưng sự gia tăng thuế thêm $4 tỷ đô sẽ làm giảm tiêu dùng xuống thêm $3 tỷ đô (= MPC là 0.75 x $4). Sau khi sự ảnh hưởng của hiệu ứng bội chi hoàn tất, sự sút giảm với mức $3 tỷ đô trong tiêu dùng ban đầu sẽ làm đường tổng cầu dịch chuyển sang trái với một khoản là $12 tỷ đô tại mỗi mức giá (nhân tử là 4 x $3 tỷ đô). Với nền kinh tế dịch chuyển sang điểm c, khoản cách GDP lạm phát sẽ được đóng và lạm phát sẽ được dừng lại.

 

Kết hợp cắt giảm chi tiêu và tăng thuế Chính phủ có thể chọn kết hợp giảm chi tiêu và tăng thuế để có thẻ làm giảm tổng cầu và kiểm soát lạm phát. Để kiểm tra sự hiểu biết của bạn, hãy giải thích tại sao sự cắt giảm chi tiêu của chính phủ xuống bớt $1.5 tỷ đô kết hợp với sự gia tăng mức thuế thêm $2 tỷ đô sẽ làm đường tổng cầu dịch chuyển từ AD4 sang AD5. 

Phạm Thị Thùy Miên