Góc học tập
16/10/2018 08:39:35 PM

Mô hình thiết kế và vận hành cấu trúc của tổ chức

Mặc dù hiện nay đang có nhiều tư tưởng và quan điểm khác nhau trong việc thiết kế, vận hành cấu trúc của tổ chức. Thực tế cũng cho thấy không có cấu trúc tổ chức chung cho các tổ chức, mà mỗi tổ chức hay doanh nghiệp hoạt động trong bối cảnh khác nhau và ở vào giai đoạn khác nhau thì cấu  trúc tổ chức và vận hành nó cũng khác nhau. Nhưng tựu chung lại có hai mô hình cơ bản cho việc thiết kế cấu trúc và vận hành tổ chức: Mô hình cơ giới và mô hình hữu cơ.

-   Mô hình cơ giới-máy móc: Mô hình này hướng đến tính chặt chẽ, cứng nhắc và sự ổn định của tổ chức, nhờ đó mà tổ chức đạt được hiệu quả. Đặc trưng của mô hình này là: Tính nghi thức hóa cao, việc giao dịch trong tổ chức chủ yếu dựa trên và bằng văn bản, giao tiếp bằng lời rất ít. Công việc được chuyên môn hóa đến từng vị trí trong tổ chức. Nhân viên thực hiện công việc theo quy trình và tiêu chuẩn đã được thiết lập sẵn, mang tính cứng nhắc, ít cần đến sự sáng tạo hay linh hoạt của người thực hiện. Quyền hành và kiểm soát có tính tập trung ở cấp cao. Hệ thống thông tin chính thức và theo chiều dọc, ít có sự tương tác theo chiều ngang. Mô hình này rất thích hợp với các tổ chức hoạt động trong bối cảnh: Tổ chức theo đuổi mục tiêu và các giá trị nằm ngay bên trong của nó, đảm bảo hiệu  quả về tài chính. Chiến lược dẫn đạo chi phí thấp hoặc người bảo vệ. Môi trường có tính ổn định. Công nghệ theo thủ tục và sản xuất hàng loạt. Quy mô của tổ chức lớn và ở vào giai đoạn phát triển trong  chu kỳ sống của tổ chức.

-   Mô hình hữu cơ: Mô hình hữu cơ trái ngược với mô hình cơ giới, mô hình này hướng đến tính linh hoạt, mềm dẻo và sự năng động của tổ chức. Những đặc trưng cơ bản của mô hình này là: Tính nghi thức hóa thấp, giao dịch mặt đối mặt và chủ yếu bằng lời, rất ít văn bản. Tính chuyên môn hóa thấp, nhiệm vụ của nhân viên đa dạng và họ có thể thực hiện một cách linh hoạt, rất ít các quy tắc và tiêu chuẩn được thiết lập trước. Quyền hành phi tập trung, nhân viên có quyền tự chủ rất cao trong công việc. Kiểm soát mang tính cá nhân và nhóm là chủ yếu. Hệ thống thông tin chính thức kết hợp với phi chính thức, theo chiều dọc kết hợp với ngang. Mô hình này sẽ mang lại sự hữu hiệu khi tổ chức theo đuổi những mục tiêu và giá trị hướng ra bên ngoài như gia tăng thị phần, đáp ứng nhanh chóng khách hang hay sự đánh giá cao của giới hữu quan bên ngoài tổ chức; chiến lược khác biết hay tìm kiếm cơ hội; môi trường của tổ chức có tính năng động; công nghệ mang tính dịch vụ hoặc sản xuất đơn chiếc và không theo thủ tục; quy mô của tổ chức từ nhỏ đến vừa và ở vào giai đoạn mới thành lập.

Theo lý thuyết thì cơ bản có hai mô hình cho việc thiết kế cấu trúc tổ chức như trên đã đề cập. Tuy nhiên, cũng cần phải lưu ý rằng trên thực tế các yếu tố tạo nên bối cảnh hoạt động và có tính quyết định đối với cấu trúc của tổ chức là: Mục tiêu, chiến lược, môi trường, công nghệ, quy mô và văn hóa có sự đa dạng, không hoàn toàn đồng bộ; vì vậy không có cấu trúc của một tổ chức nào là hoàn toàn cơ giới hay hoàn toàn hữu cơ, mà phần lớn là chúng có thể thiên về cơ giới hoặc có nhiều đặc tính của cấu trúc hữu cơ mà thôi.