Góc học tập
10/01/2023 07:40:14 PM

Hệ thống kế toán trách nhiệm trong mối quan hệ với cơ cấu tổ chức

Trong một tổ chức phân quyền dẫn đến hình thành các trung tâm trách nhiệm. Trung tâm trách nhiệm là một bộ phận phụ thuộc trong tổ chức mà người quản lý ở đó có quyền và trách nhiệm đối với kết quả tài chính của các hoạt động thuộc phạm vi mình quản lý.

Hệ thống kế toán trách nhiệm trong một tổ chức kinh doanh được chia thành bốn loại trung tâm trách nhiệm là trung tâm chi phí, trung tâm doanh thu, trung tâm kinh doanh và trung tâm đầu tư

  1. Trung tâm chi phí:

Trung tâm chi phí là trung tâm trách nhiệm mà người quản lý chỉ chịu trách nhiệm hoặc chỉ có quyền kiểm soát đối với chi phí phát sinh ở trung tâm, không có quyền hạn đối với việc tiêu thụ và đầu tư vốn. Được xếp vào loại trung tâm chi phí là các phân xưởng sản xuất, các phòng ban chức năng.

Trung tâm chi phí là phạm vi cơ bản của hệ thống xác định chi phí, là điểm xuất phát của các công việc:

  • Phân loại chi phí thực tế phát sinh
  • Lập dự toán chi phí
  • So sánh chi phí thực tế với định mức chi phí tiêu chuẩn.

Trung tâm chi phí được chia thành 2 nhóm:

+ Trung tâm chi phí tiêu chuẩn: là trung tâm chi phí mà các yếu tố chi phí và các mức hao phí về các nguồn lực sử dụng để sản xuất một đơn vị sản phẩm đều được xây dựng định mức cụ thể. Ở trung tâm chi phí tiêu chuẩn, chỉ tiêu chi phí tính cho một đơn vị là yếu tố cơ bản để xác định tổng chi phí tiêu chuẩn. Nhà quản trị tâm chi phí tiêu chuẩn có trách nhiệm kiểm soát chi phí thực tế phát sinh để vẫn đảm bảo trung kế hoạch sản xuất và vẫn đảm bảo kế hoạch chi phí tính cho từng đơn vị sản phẩm và tính cho toàn bộ.

+ Trung tâm chi phí tùy ý: là trung tâm chi phí mà các yếu tố chi phí được dự toán và đánh giá căn cứ trên nhiệm vụ được giao tính chung, không thể xác định cụ thể cho từng đơn vị sản phẩm hoặc cho từng công việc của trung tâm. Nhà quản trị trung tâm chi phí tùy ý có trách nhiệm kiểm soát chi phí thực tế phát sinh sao cho phù hợp với chi phí dự toán đồng thời đảm bảo thực hiện nhiệm vụ được giao.

Trung tâm chi phí tiêu chuẩn và trung tâm chi phí tùy ý khác nhau ở chỗ sản phẩm của trung tâm chi phí tiêu chuẩn có thể định lượng cụ thể, xác định – thí dụ, lượng sản phẩm sản xuất trong kỳ - trong khi sản phẩm của trung tâm chi phí tùy ý thường khó định lượng chính xác vì chúng thường thể hiện bằng những hoạt động phục vụ, những ý tưởng - thí dụ, sản phẩm của phòng tổ chức nhân sự là nhân nhân sự tuyển dụng có năng lực, sự bố trí nhân sự; sản phẩm của bộ phận nghiên cứu và phát triển là ý tưởng về sản phẩm mới v.v...

  1. Trung tâm doanh thu

Trung tâm doanh thu là trung tâm trách nhiệm mà nhà quản trị chỉ chịu trách nhiệm với doanh thu, không chịu trách nhiệm đối với chi phí và lợi nhuận. Ở trung tâm doanh thu, nhà quản trị điều hành hoạt động của trung tâm sao cho có thể mang lại doanh thu nhiều nhất cho tổ chức. Việc thực hiện trách nhiệm của nhà quản trị trung tâm doanh thu cũng được đánh dựa trên sự so sánh giữa doanh thu thực tế tạo ra với doanh thu được giao. Được xếp vào loại trung tâm doanh thu là phong kinh doanh, bộ phận tiếp thị.

  1. Trung tâm lợi nhuận

Trung tâm lợi nhuận là trung tâm trách nhiệm mà nhà quản trị phải chịu trách nhiệm với kết quả sản xuất và tiêu thụ của trung tâm. Do vậy, nhà quản trị được quyền quyết định về những vấn đề như định giá, marketing, sản lượng sản xuất, nguồn cung cấp, cơ cấu hàng bán v.v... Nhà quản lý trung tâm đầu tư còn được giao quản lý và sử dụng một số vốn của tổ chức cùng với nhiệm vụ tạo ra lợi nhuận từ việc sử dụng hiệu quả nguồn vốn đó.Mọi sự đầu tư thêm vốn cho trung tâm đều nằm ngoài phạm vi quyền hạn và trách nhiệm của nhà quản lý trung tâm kinh doanh. Được xếp vào loại trung tâm kinh doanh là các đơn vị kinh doanh trong tổ chức như các công ty phụ thuộc, các chi nhánh v.v...

  1. Trung tâm đầu tư

Trung tâm đầu tư là trung tâm trách nhiệm mà nhà quản trị ngoài việc phải chịu trách nhiệm với chi phí, doanh thu, lợi nhuận của trung tâm còn phải chịu trách nhiệm với vốn đầu tư và khả năng huy động các nguồn tài trợ. Do vậy, nhà quản trị trung tâm đầu tư được quyền ra các quyết định về đầu tư vốn và sử dụng vốn lưu động. Được xếp vào loại trung tâm đầu tư là Hội đồng quản trị, các công ty con độc lập v.v...

Trên thực tế việc phân biệt rõ ràng loại trung tâm trách nhiệm cho các bộ phận, đơn vị trong một tổ chức chỉ mang tính tương đối và phụ thuộc vào quan điểm của nhà quản trị cấp cao nhất. Thí dụ, phòng kinh doanh có thể xếp vào loại trung tâm chi phí tùy ý vì nhà quản trị phòng cũng phải dự toán chi phí hoạt động của phòng, cũng phải kiểm soát chi phí phát sinh v.v... hoặc, nếu một đơn vị kinh doanh trực thuộc mà phạm vi nào đó thì cũng có thể xếp vào loại trung tâm đầu tư. Do vậy, để có thể phân loại các bộ phận, đơn vị trong tổ chức vào các loại trung tâm trách nhiệm hợp lý nhất thì nên căn cứ vào nhiệm vụ chính của bộ phận, đơn vị đó.

Một nguyên nhân khiến cho việc thiết kế các trung tâm trách nhiệm phức tạp là vì có đến 4 loại trung tâm trách nhiệm – Trung tâm chi phí, trung tâm doanh thu, trung tâm kinh doanh, trung tâm đầu tư – và việc chọn lựa một trung tâm thích hợp nhất cho một đơn vị trong tổ chức là trung tâm loại gì là loại nguồn lực hoặc trách nhiệm mà nhà quản lý trung tâm trách nhiệm đó được giao.


» Các tin khác: