Góc học tập
18/09/2020 05:29:12 PM

Quá trình phát triển của tài chính quốc tế

Cho đến nay, lịch sử phát triển của xã hội loài người đã trải qua 5 hình thái kinh tế xã hội từ công xã nguyên thủy, chiếm hữu nô lệ, phong kiến, tư bản chủ nghĩa đến xã hội chủ nghĩa. Gắn liền với quá trình phát triển đó, các quan hệ tài chính quốc tế đã ra đời và phát triển từ những hình thức giản đơn đến những hình thức phức tạp, đa dạng gắn liền với những điều kiện khách quan của sự phát triển xã hội của mỗi quốc gia và của đời sống quốc tế trên cả khía cạnh kinh tế và khía cạnh chính trị.

Tài chính quốc tế là sự di chuyển tiền tệ và vốn giữa các chủ thể của các quốc gia. Do đó, sự ra đời của tài chính quốc tế gắn liền với sự ra đời của Nhà nước. Từ thời kỳ chế độ chiếm hữu nô lệ gắn liền với Nhà nước chủ nô, những hình thức sơ khai của quan hệ tài chính quốc tế như việc trao đổi buôn bán hàng hóa giữa các quốc gia, cống nộp vàng bạc, châu báu giữa nước này với nước khác đã xuất hiện. Quá trình trao đổi buôn bán ngày càng phát triển và trở nên phức tạp hơn với nhiều loại hàng hóa và bắt đầu hình thành nên các luồng di chuyển tiền tệ mang tính chất quốc gia. Với sự phát triển của các quan hệ kinh tế quốc tế, thuế xuất nhập khẩu đã ra đời theo với sự ra đời của quan hệ buôn bán giữa các quốc gia và tín dụng quốc tế đã xuất hiện do có quan hệ vay nợ giữa các Nhà nước. Vào thời kỳ cuối của chế độ phong kiến, tín dụng quốc gia đã có bước phát triển mạnh mẽ và đã trở thành một trong những đòn bẩy mạnh mẽ nhất của tích lũy nguyên thủy tư bản.

Với sự xuất hiện của chủ nghĩa tư bản, những hình thức cổ truyền của quan hệ tài chính quốc tế như thuế xuất nhập khẩu, tín dụng quốc tế vẫn tiếp tục tồn tại và phát triển thích ứng với những bước phát triển mới của quan hệ kinh tế quốc tế va thái độ chính trị của các Nhà nước. Với sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế hàng hóa – tiền tệ, kinh tế thị trường và những diễn biến phức tạp của cục diện chính trị thế giới cũng như thái độ tiếp cận của các Chính phủ trong quan hệ quốc tế, bên cạnh những hình thức cổ truyền, những hình thức mới của quan hệ tài chính quốc tế đã xuất hiện như: hoạt động viện trợ quốc tế không hoàn lại, hợp tác quốc tế về tài chính – tiền tệ thông qua việc thiết lập các tổ chức kinh tế quốc tế và khu vực,…

Trong lịch sử phát triển của các quan hệ kinh tế - tài chính quốc tế của Việt Nam cũng có nhiều nét khác biệt với sự phát triển quan hệ tài chính quốc tế thế giới do lịch sử phát triển Việt Nam bỏ qua chế độ tư bản để tiến lên chế độ chủ nghĩa xã hội. Trước đây, Việt Nam chủ yếu có quan hệ với các nước XHCN và các tổ chức kinh tế quốc tế XHCN (như hội đồng tương trợ kinh tế, Ngân hàng hợp tác kinh tế quốc tế, ngân hàng đầu tư quốc tế,… ). Với bước phát triển mới của quan hệ kinh tế quốc tế, đặc biệt là từ những năm cuối của thế kỷ 20, Việt Nam đã mở rộng quan hệ hợp tác kinh tế với các nước tư bản chủ nghĩa, dân tộc chủ nghĩa, các tổ chức quốc tế trong Liên hiệp quốc và ngoài liên hiệp quốc, các tổ chức phi chính phủ và các cá nhân người nước ngoài, đặc biệt là với các nước trong khu vực Đông Nam Á.

Với việc mở rộng và đa dạng hóa các quan hệ kinh tế quốc tế của Việt Nam theo xu hướng hòa nhập, khu vực hóa và toàn cầu hóa, các quan hệ tài chính quốc tế của Việt Nam cũng phát triển phong phú hơn, đa dạng hơn phức tạp hơn. Các quan hệ tài chính quốc tế từ chỗ chủ yếu dưới hình thức nhận viện trợ quốc tế không hoàn lại, vay vốn với lãi suất ưu đãi,… chuyển sang các quan hệ tài chính quốc tế nảy sinh trong lĩnh vực hợp tác sản xuất – kinh doanh mà Việt Nam là một bên tham gia; các quan hệ tài chính quốc tế từ chỗ chủ yếu là quan hệ với các nước XHCN đã mở rộng sang quan hệ với các nước TBCN và dân tộc chủ nghĩa, với các tổ chức quốc tế và cá nhân người nước ngoài.

Các quan hệ tài chính quốc tế là sự phản ảnh các quan hệ hợp tác quốc tế trên các lĩnh vực khác nhau về kinh tế, văn hóa, xã hội, chính trị, quân sự, ngoại giao,… nhưng trước hết và chủ yếu là các quan hệ kinh tế quốc tế. Việc mở rộng các quan hệ kinh tế quốc tế như thế nào và dựa trên những nguyên tắc nào là tùy thuộc vào điều kiện lịch sử và thái độ chính trị của Chính phủ mỗi nước, nhưng yêu cầu cơ bản đặt ra là vừa phải tuân thủ các nguyên tắc phù hợp với thông lệ quốc tế, vừa phải tuân thủ các nguyên tắc nhằm đảm bảo củng cố chế độ chính trị và những giá trị truyền thống của mỗi quốc gia. Dựa trên cách đặt vấn đề đó, trong quá trình vận hành các quan hệ kinh tế - tài chính quốc tế cần quán triệt các nguyên tắc cơ bản là tự nguyện, bình đẳng, tôn trọng độc lập chủ quyền lãnh thổ của nhau và đôi bên cùng có lợi.

Việc quán triệt các nguyên tắc trên trong quan hệ kinh tế - tài chính quốc tế là rất cần thiết. Dựa trên các nguyên tắc đó, mỗi quốc gia có thể hoạch định cho mình chiến lược, sách lược, xây dựng cơ sở pháp lý thích hợp cho việc mở rộng và phát triển các quan hệ kinh tế - tài chính quốc tế, vừa đảm bảo chủ quyền, lợi ích quốc gia, vừa từng bước hòa nhập với nền kinh tế thế giới, tăng cường các quan hệ phục vụ cho mục tiêu phát triển của mỗi quốc gia và của cả cộng đồng.