Góc học tập
18/12/2012 07:05:17 AM

Giá xăng và cơ chế ổn định từ gốc

Bài 1: Giá xăng và nguồn gốc của bất ổn

 

Giá xăng tại Việt Nam về cơ bản giá trong nước phụ thuộc vào giá nhập khẩu. Thế nhưng giá nhập khẩu và giá bán tại Việt Nam được hình thành trên những yếu tố gì và đã hợp lý chưa? Đây là vấn đề còn nhiều điểm chưa rõ ràng, gây nhiều tranh cãi và khiến người tiêu dùng bức xúc

 

Mua lẻ giá đắt

Mỗi năm cả nước nhập trên dưới 10 triệu tấn xăng dầu. Đây là khối lượng rất lớn nhưng hiện nay chúng ta lại đang nhập khẩu nhỏ lẻ. Nhập theo từng tuần, từng tháng, từ vài ngàn tấn đến vài chục ngàn tấn/lần thông qua cho 11 đầu mối. Các doanh nghiệp (DN) đầu mối này mua ở thị trường Singapore và hoàn toàn theo phương thức mua lẻ, cộng thêm các chi phí trong nước để hình thành giá bán cho người tiêu dùng.
 

Thứ nhất, tất cả chúng ta đều biết giá mua lẻ bao giờ cũng đắt hơn mua sỉ và mua lẻ rất tù mù, không minh bạch, dễ gian lận đối với dư luận và người muốn kiểm soát. Chúng ta có tới hơn 80 triệu dân và một nền kinh tế liên tục tăng trưởng, mở cửa hội nhập. Mỗi năm nhập tới 10 triệu tấn xăng dầu. Đó là một khối lượng không hề nhỏ. Thế tại sao lại phải mua lẻ?
 

Vì sao hiện chưa thể mua sỉ. Lý do: DN nhập khẩu không có kho dự trữ đủ lớn để mua sỉ. Hiện nay, trong 11 đầu mối chỉ có Petrolimex có kho dự trữ tương đối lớn, còn các đầu mối khác đều có kho nhỏ hơn. Vì sao không xây kho lớn? Lý do thì rất nhiều nhưng lý do quan trọng nhất khiến tình trạng này tồn tại kéo dài là: theo quy định hiện hành, DN đầu mối nhập khẩu chỉ cần có kho dự trữ đủ 15 ngàn tấn là được. Tiêu thụ lớn nhưng mua lẻ, giao dịch tay đôi; nhu cầu dự trữ cao nhưng kho bể nhỏ… đó chính là nhóm nghịch lý thứ nhất.
 

Mua không qua đấu thầu

Vấn đề thứ hai là mua không qua đấu thầu quốc tế. Chúng ta biết, không qua đấu thầu thì không thể có minh bạch về mọi mặt. Tiêu cực hoàn toàn có thể xảy ra. Đã là mua lẻ, không phải lúc nào cũng mua sát giá, dù là giá bán lẻ.
 

Nhìn sang Philippines, Indonesia là hai nước thường phải nhập khẩu gạo. Họ chỉ nhập 100 ngàn tấn mỗi lần, giá trị mỗi lần nhập khẩu không nhiều nhưng cũng đấu thầu quốc tế. Thế mà chúng ta nhập gần 1 triệu tấn dầu mỗi tháng nhưng lại mua lẻ và không qua đấu thầu. Đáng lưu ý hơn là Việt Nam là khách hàng lớn nhất của thị trường bán lẻ của Singapore, nếu không muốn nói là khách hàng chi phối 70%- 80% thị trường này.
 

Trong năm 2011, Singapore nhập khẩu trung bình 700 ngàn – 1 triệu tấn xăng dầu mỗi tháng và số lượng này chủ yếu chỉ bán cho Việt Nam. Như vậy, Singapore chủ yếu làm trung gian cho mỗi Việt Nam để kiếm lợi. Đó là nghịch lý thứ hai.
 

Như vậy nếu giải quyết hai nghịch lý nói trên, về cơ bản chúng ta đã có thể tiếp cận được hàng hóa có giá sát giá thị trường chung của thế giới. Và giá đấu thầu là công khai, minh bạch. Người tiêu dùng, nhà nước đều dễ dàng kiểm soát. Vấn đề còn lại là giải quyết các yêu cầu trong nước như dự trữ, phân phối và bình ổn thị trường nhưng vẫn chống độc quyền, tạo cạnh tranh lành mạnh như thế nàoTDU

 

                                                                                                                                  Đình Uyên

(Còn tiếp)