Góc học tập
16/06/2023 04:03:49 PM

Tác động của lạm phát (Phần 1)

Lạm phát tái phân phối thu nhập thực. Việc tái phân phối này giúp một số người và làm tổn thương một số người khác trong khi lại có một số lớn không bị ảnh hưởng. Ai là người bị tổn thương? Ai hưởng lợi? Trước khi chúng ta có thể trả lời, chúng ta cần nghiên cứu một số thuật ngữ.

Thu nhập thực và danh nghĩa: Có một sự khác nhau giữa thu nhập bằng tiền (hoặc danh nghĩa) và thu nhập thực. Thu nhập danh nghĩa là số tiền nhận được như tiền lương, tiền cho thuê, tiền lời hoặc lợi nhuận. Thu nhập thực là một chỉ số đo lường số lượng hàng hóa và dịch vụ mà thu nhập danh nghĩa có thể mua được; đó là sức mua của thu nhập thực hoặc thu nhập điều chỉnh theo lạm phát. Đó là:

Thu nhập thực = thu nhập danh nghĩa / chỉ số giá ( tính theo phần trăm)

Lạm phát không nhất thiết thay đổi thu nhập thực của nền kinh tế - tổng sức mua của nó. Bằng chứng rút ra từ phương trình trên là thu nhập thực vẫn không đổi khi thu nhập danh nghĩa tăng cùng tỷ lệ phần trăm với mức giá.

Nhưng khi lạm phát xảy ra, không phải tất cả thu nhập danh nghĩa của mỗi người đều tăng cùng mức với chỉ số giá. Điều này nằm ẩn đằng sau tiềm năng tái phân phối thu nhập thực. Nếu sự thay đổi trong mức giá khác với thay đổi trong thu nhập danh nghĩa của một người, thu nhập thực của họ sẽ bị ảnh hưởng. Mức xấp xỉ dưới đây cho chúng ta thấy thu nhập thực thay đổi bao nhiêu:

Phần trăm thay đổi trong thu nhập thực = phần trăm thay đổi trong thu nhập danh nghĩa –

phần trăm thay đổi trong tổng mức giá

Ví dụ, giả sử rằng mức giá tăng lên khoảng 6% trong một thời kỳ. Nếu thu nhập thực của Bob tăng 6% thì thu nhập danh nghĩa cũng vẫn không đổi. Nhưng nếu thu nhập danh nghĩa tăng lên 10% thu nhập thực của anh ta sẽ tăng chỉ 4%. Và nếu thu nhập danh nghĩa của Bob tăng chỉ 2% thì thu nhập thực của anh ta sẽ giảm khoảng 4%.

Dự kiến: Tác động tái phân phối của lạm phát phụ thuộc vào việc lạm phát dự kiến hay bất ngờ. Đầu tiên chúng ta thảo luận các tình huống liên quan đến lạm phát không dự kiến. Như chúng ta đã biết, chính những điều này dẫn đến thu nhập thực và tài sản thực bị phân phối lại, ảnh hưởng xấu đến một số người và tác động tốt đến số khác. Bây giờ chúng ta bàn đến tình huống lạm phát dự kiến. Đây là tình huống mà người ta biết trước lạm phát sẽ xảy ra. Với khả năng dự kiến trước, người ta có thể tránh hoặc làm giảm tác động tái phân phối đi cùng với lạm phát.

Ai bị tổn thất bởi lạm phát?

Lạm phát ngoài dự kiến làm tổn thất những người có thu nhập cố định, người tiết kiệm và người cho vay. Lạm phát làm phân phối thu nhập thực từ họ chuyển sang cho người khác

Người nhận thu nhập cố định: Những người có thu nhập cố định thấy thu nhập thực của họ giảm khi lạm phát xảy ra. Tình huống điển hình là người già sống dựa vào tiền hưu của họ hoặc tiền trợ cấp hàng năm thường nhận một lượng thu nhập danh nghĩa cố định hàng tháng. Ví dụ họ về hưu năm 1991, thời điểm này tiền hưu có thể đủ để tiêu dùng. Tuy nhiên, năm 2007 họ nhận ra lạm phát đã cắt giảm sức mua của lương hưu đó – thu nhập thực của họ - khoảng 1/3.

Tương tự, chủ đất người nhận khảon tiền cho thuê nhà cố định sẽ bị tổn thất do lạm phát khi họ nhận tiền bị giảm giá theo thời gian. Giống như vậy, những người làm ở các bộ phận nhà nước có thu nhập cố định cũng có thể bị ảnh hưởng bởi lạm phát. Các công nhân và gia đình có tiền lương tối thiểu sống dựa vào thu nhập cố định cũng bị tổn thất do lạm phát.

Người tiết kiệm: Lạm phát không dự kiến cũng gây tổn thất cho người tiết kiệm. Khi gia tăng, giá trị thực hoặc sức mua của tích lũy tiết kiệm bị giảm giá trị. Nếu xét ở giá trị thực thì các tài sản trên giấy như tài khoản tiết kiệm, bảo hiểm và tiền trợ cấp hàng năm cũng đủ đáp ứng cho cuộc sống khó khăn bất ngờ hoặc đủ cho cuộc sống về hưu thoải mái bị giảm xuống trong thời kỳ lạm phát. Trường hợp đơn giản nhất là người dành dụm tiền mặt. Một tài khoản tiền mặt 1000 USD sẽ mất một nửa giá trị từ năm 1984 – 2007. Dĩ nhiên tiết kiệm là để lấy tiền lời. Nhưng giá trị của khoản tiết kiệm sẽ bị giảm nếu tỷ lệ lạm phát cao hơn lãi suất.

Ví dụ, một hộ gia đình có thể tiết kiệm 1000 USD trong chứng chỉ tiền gửi (CD) ở ngân hàng thương mại hoặc tiết kiệm và ghi nợ ở mức lãi suất 6% mỗi năm. Nhưng nếu lạm phát 13% (như mức năm 1980), giá trị thực hoặc sức mua của 1000 USD sẽ bị giảm còn khoảng 983 USD vào cuối năm. Dù cho người tiếu kiệm nhận 1060 USD (bằng 1000 USD cộng 60 USD tiền lời), giảm phát của 1060 USD với lạm phát 13% có nghĩa là giá trị thực chỉ 938 USD ( = $1060/1.13)

Người cho vay: Lạm phát ngoài dự kiến ảnh hưởng đến người cho vay. Giả sử ngân hàng Chase cho Bob vay 1000 USD, trả lại trong 2 năm. Nếu thời điểm đó mức giá gấp đôi, thì 1000 USD Bob vay sẽ chỉ có sức mua bằng một nửa, tức là chỉ 1000 USD. Điều thực tế là nếu chúng ta bỏ qua tiền lãi thì số tiền mượn chính là số tiền sẽ trả. Nhưng vì lạm phát, mỗi đồng sẽ chỉ còn một nửa khi thương lượng vay. Khi giá tăng lên, giá trị của tiền giảm xuống. Vì thế người vay sẽ trả lại số tiền có giá trị ít hơn khi nhận. Người chủ của ngân hàng Chase chịu khoản mất mát trong thu nhập thực này

Tham khảo:

  1. McConnell, C. R., Brue, S. L., & Flynn, S. M. (2017). Macroeconomics, 21th. ed, Boston McGraw-Hill/Irwin.

Phạm Thị Thùy Miên