Góc học tập
18/01/2015 11:32:34 PM

CON NGƯỜI RA QUYẾT ĐỊNH NHƯ THẾ NÀO ?

Hoạt động của nền kinh tế chẳng qua chỉ là tổng hợp các hoạt động của các cá nhân cấu thành nền kinh tế. Cho nên để hiểu con người ra quyết định như thế nào, chúng ta sẽ phân tích 4 nguyên lí chi phối quá trình ra quyết định cá nhân.

Nguyên Lí 1: Con người luôn đối mặt với sự đánh đổi

Ngạn ngữ có câu “ không có bữa ăn trưa nào là miễn phí”. Để có được một thứ ưa thích, chúng ta thường phải từ bỏ một thứ khác mà mình cũng thích. Nói cách khác, quá trình ra quyết định đòi hỏi phải đánh đổi một mục tiêu này với một mục tiêu khác. Ví dụ : sinh viên phải đánh đổi giữa việc dùng 1 giờ cho việc học hay là dung nó để đi chơi hay đi làm để kiếm thêm thu nhập. Cha mẹ sẽ đánh đổi giữa thu nhập với việc chi tiêu trong gia đình, học phí của con cái…. Còn xã hội sẽ đánh đổi những cái lớn hơn chẳng hạn như an ninh quốc phòng với tiêu dùng hàng hóa, đánh đổi giữa môi trường trong lành với thu nhập cao của người lao động, đánh đổi giữa hiệu quả và công bằng….

Việc nhận thức được sự đánh đổi trong cuộc sống có ý nghĩa rất quan trọng bởi vì con người có thể ra quyết định đúng đắn khi họ hiểu rõ các phương án có thể lựa chọn.

Nguyên lí 2: Chi phí của một thứ là những gì mà bạn phải từ bỏ để có đươc nó

Vì sự đánh đổi liên quan đến lợi ích và tổn thất nên trong quá trình ra quyết định, con người thường so sánh giữa chi phí và lợi ích của phương án lựa chọn. Chẳng hạn, khi quyết định đi học đại học, bạn sẽ từ bỏ cái gì và đạt được cái gì ? Ích lợi của nó đó chính là làm giàu thêm kiến thức và có cơ hội việc làm tốt hơn. Chi phí ở đây đó là tiền phải trả cho sinh hoạt phí, sách vở, thời gian để đi làm việc khác….Tất cả những khoản chi phí này được gọi là chi phí cơ hội của việc đi học đại học.

Nguyên lí 3: Người duy lí thường suy nghĩ ở điểm cận biên

“ Cận biên” có nghĩa là lân cận một cái gì đó và bởi vậy thay đổi cận biên là những điều chỉnh ở vùng lân cận của cái mà ta đang làm.

Trong nhiều trường hợp, mọi người đưa ra được quyết định tối ưu nhờ nghĩ đến điểm cận biên. Ví dụ : một hãng hàng không trên một chuyến bay có 200 chỗ ngồi với tổng chi phí 300 triệu đồng. Trong tình huống này, chắc chắn hãng sẽ không bo giờ bán giá vé thấp hơn 1,5 triệu. Song trên thực tế, nó có thể tang lợi nhuận nhờ suy nghĩ ở điểm cận biên. Giả sử máy bay sắp sửa cất cánh và còn 10 chỗ ngồi. Một hàng khách dự phòng sẵn sang chi trả 1 triệu cho một ghế. Vậy hãng có nên bán không ? Tất nhiên là nên bán bởi vì chi phí tăng thêm chỉ có thể là gói lạc hay chai nước những lợi nhuận tăng thêm là 1,5 triệu. Vậy con người duy lí sẽ ra quyết định khi chi phí cận biên nhỏ hơn lợi nhuận biên.

Nguyên lí 4: con người phản ứng lại với các kích thích

Vì con người ra quyết định dựa trên so sánh chi phí và lợi ích nên hàng vi của họ có thể thay đổi khi lợi ích, chi phí hoặc cả hai thay đổi. Chẳng hạn, khi giá cam tăng, mọi người quyết định mua ít cam hơn. Đồng thời người trồng cam lại quyết định thuê nhiều công nhân để trồng nhiều cam hơn. Điều này có nghĩa giá cả tác động lên hàng vi của người mua lẫn người bán cam.

Th.S. Nguyễn Thị My My