Góc học tập
16/10/2018 08:37:59 PM

Những quan điểm trong việc thiết kế cấu trúc của tổ chức

Có thể khẳng định chắc chắn rằng sự phát triển của lý thuyết thiết kế tổ chức gắn liền với sự phát triển của khoa học quản trị. Bởi vì, công tác tổ chức là một trong bốn chức năng cơ bản của quản trị. Khi nói về hoạt động quản trị có nhiều học giả nổi tiếng đã đưa ra những tư tưởng về công tác tổ chức, trong khuôn khổ bài viết này tác giả chỉ viện dẫn những khía cạnh chính có liên quan trực tiếp đến việc thiết kế và hành cấu trúc của tổ chức, đây chính là cơ sở lý luận để các các doanh nghiệp thiết kế và tái cấu trúc tổ chức của mình sao cho hiệu quả:

  • Frederick Winslow Taylor người Mỹ-cha đẻ của quản trị theo khoa học đã đề cập đến việc  thiết kế và phân chia công việc trong một tổ chức, theo ông thì công việc cần được chuyên môn hóa đến từng cá nhân và được thực hiện theo chu kỳ, trên cơ sở loại bỏ những cử động thừa để nâng cao năng suất lao động của nhân viên.
  • Hay Henry Fayol người Pháp người có công lớn trong quản trị tổng quát đã chỉ ra 14 nguyên tắc tổ chức mà các nhà quản trị cần tuân theo trong công tác quản trị, trong đó có rất nhiều nguyên  tắc liên quan trực tiếp đến thiết lập và vận hành cấu trúc của tổ chức như: Phân công lao động, thống nhất mệnh lệnh, thống nhất chỉ huy, chuỗi quyền hành và tập trung hóa quyền hành…
  • Max Weber người Đức trong lý thuyết quan liêu cũng đưa ra mô hình cho việc thiết kế và vận hành tổ chức kinh doanh hoặc phi kinh doanh. Theo ông thì tổ chức cần được vận hành theo hệ thống quy tắc, có sự phân công lao động và quyền hành phải theo hệ thống cấp bậc rõ ràng.
  • Elton Mayo trong lý thuyết hành vi thì cho rằng cấu trúc tổ chức của một tổ chức dù có được thiết kế khoa học, hợp lý đến đâu chăng nữa thì chính nhân viên mới là người vận hành nó, khiến cho nó hoạt động như là một cơ thể sống; vì vậy cách mà các nhà quản trị ứng xử với nhân viên sẽ quyết định một phần quan trọng đến năng suất của họ, đây chính là cơ sở cho những công việc tiếp theo của công tác tổ chức, thúc đẩy và phát triển nguồn nhân lực của tổ chức. Đặc biệt, khi lý thuyết hệ thống xuất hiện thì có nhiều học giả cho rằng việc thiết kế cấu trúc của tổ chức cần phải có cái nhìn hệ thống, theo đó khi đưa ra một quyết định cho vấn đề nào trong việc thiết kế tổ chức thì cần phải đặt nó trong mối quan hệ qua lại với vấn đề khác có liên quan; có thể nói đây là quan điểm mở rất phù hợp với xu thế thực tế đang diễn ra ngày nay.

Hiện nay cũng đang tồn tại nhiều quan điểm khác nhau trong việc thiết kế cấu trúc và vận hành  tổ chức .

  • Quan điểm hợp lý-ngẫu nhiên: Các nhà nghiên cứu đi theo quan điểm này cho rằng quản trị luôn hướng đến tính hợp lý-nghĩa là mục tiêu được lựa chọn, tiêu chuẩn hiệu quả được thiết lập và họ cố gắng theo đuổi chiến lược để đạt kết quả theo cách tốt nhất nhằm đảm bảo hiệu quả bên trong và  giữ vững sự ổn định của tổ chức, họ đã thừa nhận tình trạng hiện tại của tổ chức, họ tìm cách để kiểm định lại những dự đoán và điều kiện cụ thể nhằm đảm bảo cho tính hợp lý trong quyết định mà mình đưa ra. Các nhà quản trị đã cố gắng thiết kế cấu trúc tổ chức và các tiến trình bên trong một cách hợp  lý để thích ứng với tính ngẫu nhiên của môi trường, công nghệ và các nhân tố khác theo tình huống của tổ chức. Toàn cảnh hợp lý ngẫu nhiên nói lên rằng các mô hình cấu trúc tổ chức là những công cụ để thực hiện mục tiêu, chiến lược, cái mà nó sẽ mang lại lợi ích cho tổ chức
  • Quan điểm Marxism: Các lý thuyết gia về tổ chức lấy chủ nghĩa Marxism làm nền tảng đều đồng ý rằng các nhà quản trị hướng đến tính hợp lý nhưng với một ý đồ khác, đó là phục vụ cho tầng lớp thống trị. Quan điểm này có hai khía cạnh cơ bản: - Thứ nhất: Người ta cho rằng các nhà quản trị thường đưa ra những quyết định để duy trì vị thế của chính họ trong tầng lớp tư sản, duy trì quyền lực và các quyền lợi cho chính họ. Các nhà quản trị ra quyết định không vì công việc và hiệu quả của tổ chức mà thường nhằm duy trì và gia tăng vị thế của họ. - Thứ hai: Khía cạnh thứ hai của quan điểm này là niềm tin của họ trong việc thay đổi địa vị của tầng lớp công nhân. Mục tiêu của việc thiết kế tổ chức theo quan điểm này là nhằm giải phóng các nhân viên trong tổ chức thoát khỏi sự xa lánh, sự bóc lột, trấn áp của giới chủ và những kìm hãm sự phát triển của nhân viên. Những người theo quan điểm chủ nghĩa Marxism cho rằng lý thuyết tổ chức nên có một chính sách để người lao động có quyền  tham gia vào các quyết định, quyền kiểm tra tính hợp pháp về những gì các tổ chức làm mà không bị các thế lực chi phối và bóp méo sự thật. Tóm lại, những đề xuất nổi bật nhất của quan điểm này là mong muốn có sự chuyển đổi của xã hội để ngăn chặn sự thống trị của người cấp cao đối với người cấp thấp trong xã hội có sự phân cấp.
  • Quan điểm kinh tế chi phí giao dịch: Quan điểm kinh tế chi phí giao dịch hay còn gọi là quan điểm thị trường đã cho rằng các cá nhân hành động trong tính tư lợi của họ, và về mặt lý thuyết việc trao đổi hàng hóa hay dịch vụ là đòi hỏi tất yếu  trong thị trường tự do. Đặc biệt, khi mà môi trường trở nên ngày càng phức tạp và thiếu ổn định, các hợp đồng giao dịch càng trở nên nhiều hơn, với số lượng lên đến hàng trăm và tùy theo vị thế của từng tổ chức, vì vậy khó có thể giám sát được hết toàn bộ chi phí theo từng giao dịch, điều này dẫn đến chính chi phí giao dịch đã trở thành rào cản ngăn cách sự  trao đổi. Vì vậy những hành vi giao dịch cần được điều chỉnh thông qua quy định, sự giám sát và kiểm toán thì ít tốn kém hơn là thông qua từng hợp đồng. Trong trường hợp này một cấu trúc tổ chức đặc biệt được lập ra bởi vì nó có hiệu quả chi phí tốt nhất. Như vậy trọng tâm của quan điểm này là tập trung vào xem xét những hoạt động trao đổi hàng hóa và dịch vụ với bên ngoài hơn là hoạt động sản xuất bên trong, và nó thể hiện quan điểm kinh tế khá hẹp về các sự kiện tổ chức