Góc học tập
18/09/2016 05:48:29 PM

Khi GDP không còn là thước đo sự thịnh vượng (P1)

Giới thiệu                                            

Chỉ số GDP đang ngày càng bộc lộ nhiều khiếm khuyết khi không phản ảnh được thành công kinh tế và sự thịnh vượng của một quốc gia. Cái gì là tốt hơn và đang được thúc đẩy để thay thế GDP?

 

 

Tại Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF) ở Davos tháng 1-2016, Joseph Stiglitz, chủ nhân Nobel kinh tế năm 2001, đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tìm một thước đo mới nhằm đánh giá thành tựu của các quốc gia bởi “các chỉ số cho ta biết cần phải làm gì và nếu chúng ta đo không đúng chỗ, chúng ta sẽ hành động sai”.

 

Một bài viết trên trang web của WEF ngày 17-4 đã ví GDP (gross domestic product, tổng sản phẩm nội địa) như chiếc đồng hồ tốc độ của xe hơi. Nhìn vào đó, ta biết nền kinh tế một quốc gia đang tăng trưởng nhanh hay chậm, đúng như chức năng của chiếc côngtơmet.

 

Nhưng cũng như đồng hồ tốc độ không cho ta biết liệu xe có sắp hết xăng hay động cơ có đang quá nóng hay không, GDP không cho ta thấy những vấn đề tồn tại của nền kinh tế. Quan trọng hơn, chiếc côngtơmet không hề cho thấy ta có đang đi đúng hướng không.

 

Thước đo đã cũ

Trong số cuối tháng 4-2016, báo The Economist lý giải chi tiết hơn vì sao GDP ngày càng là “một công cụ tồi để đo sự thịnh vượng” và thậm chí cho rằng chỉ số này “không còn là thước đo tin cậy của nền sản xuất”.

 

Bản chất của việc tính GDP là cộng dồn tất cả những thứ được sản xuất ra của một nền kinh tế trong một thời điểm nhất định. Thuở sơ khai, khi các nền kinh tế phần lớn chỉ bao gồm các nông trại, dây chuyền sản xuất và thị trường đại chúng, việc tính toán như thế đã là rất khó khăn.

 

Đo lường GDP trong thời hiện đại càng khó hơn bởi ngành dịch vụ, chứ không phải sản xuất, đang chiếm lĩnh nền kinh tế và người ta không còn chú trọng vào việc tạo ra nhiều sản phẩm hơn, thay vào đó là mang đến trải nghiệm tốt hơn cho người dùng.

 

Nhưng vấn đề không chỉ ở khó khăn trong việc tính toán. Theo The Economist, GDP có thể trở thành chỉ dấu sai lệch cho các nhà hoạch định chính sách bởi nó không đo lường hết bản chất của nền kinh tế hiện đại, vốn đã thay đổi rất nhiều nhờ vào những tiến bộ của công nghệ. GDP là khái niệm từ những năm 1930 và đã thật sự lỗi thời ngày nay.

 

Trong nền kinh tế hiện đại, người ta không còn nghỉ ở khách sạn mỗi chuyến du lịch, công tác, mà ở nhà riêng được chia sẻ qua dịch vụ Airbnb, không còn đi taxi hay xe cá nhân mà dùng Uber và không mua máy tính mới mà chỉ cần nâng cấp hệ điều hành. Phải tính toán lại tất cả những điều đó như thế nào?

 

Theo thông lệ, những gì không có giá trị thì không được tính vào GDP. Vậy các giá trị do Facebook và YouTube sẽ được đo thế nào khi các nền tảng kỹ thuật số này mang đến những tiện ích, giải trí cho hàng tỉ người mà người dùng không phải trả tiền (đúng là họ vẫn mang lại giá trị cho Facebook qua các hợp đồng quảng cáo, nhưng làm sao để đo đếm sự chuyển đổi giá trị đó)?

 

Nhạc số là một ví dụ khác. Dù lượng người nghe nhiều hơn trước gấp bội, doanh thu của ngành công nghiệp âm nhạc đã giảm 1/3 so với thời đỉnh cao, nhưng điều đó có đồng nghĩa với việc giá trị của ngành đã giảm 1/3? Chúng ta đang làm mọi thứ trên Internet từ đọc báo đến mua vé máy bay, tất cả hoạt động này đều “vô hình” với cách tính GDP truyền thống.

 

Thương mại điện tử bùng nổ, giá trị giao dịch cực lớn nhưng cũng không làm tăng GDP, trái lại còn sụt giảm vì doanh thu của các cửa hàng “off-line” giảm sút.

 

The Economist còn cho rằng ngay cả chỉ xét riêng vai trò là chỉ số đo lường giá trị sản xuất, GDP giờ cũng đã là một “di tích lịch sử” bởi nó ra đời trong thời kỳ mà ngành sản xuất vật chất và công nghiệp chiếm ưu thế áp đảo ở các nền kinh tế lớn.

 

Những năm 1950, ngành chế tạo chiếm hơn 1/3 GDP của Anh. Tỉ trọng này ngày nay chỉ là 1/10 và ở một số nước, dịch vụ chiếm đến 80% quy mô nền kinh tế. GDP gần như bó tay trong việc xác định giá trị của các dịch vụ vô hình.

 

Làm thế nào để tính giá trị một bữa ăn khi có quá nhiều yếu tố cần xét đến: tài nghệ đầu bếp, không gian nhà hàng, tốc độ phục vụ...? Tương tự, ta dễ dàng thống kê có bao nhiêu ca mổ được thực hiện, nhưng phải mất hàng chục năm mới biết được giá trị của chúng thông qua tuổi thọ của người được mổ.

 

Mặt khác, theo thông lệ, GDP chỉ tính đến các sản phẩm được mua và bán, tức có yếu tố chi trả. Vì thế các sản phẩm không trải qua quá trình bán - mua sẽ không được xét đến ngay cả khi chúng cũng có giá trị rất cao, dẫn đến sự phản ánh không đầy đủ về nền kinh tế.

 

Ví dụ nếu ta thuê hàng xóm sang sửa giúp mái nhà, ta đã góp phần làm tăng GDP của đất nước. Nhưng nếu ta tự mình làm lấy việc này thì chẳng có đóng góp nào cả.UTD

 

(Còn tiếp)

Đình Uyên

Nguồn:

http://tuoitre.vn/tin/tuoi-tre-cuoi-tuan/20160515/khi-gdp-thanh-cong-cu-toi-de-do-su-thinh-vuong/1100359.html