Góc học tập
18/04/2014 03:31:40 PM

Nghiệp vụ Bao thanh toán

Bao thanh toán là một khái niệm còn lạ lẫm đối với nhiều doanh nghiệp Việt Nam nhưng lại là một dịch vụ không thể thiếu đối với doanh nghiệp nước ngoài. Công ước về Bao thanh toánquốc tế của UNIDROIT 1988 đã đưa ra định nghĩa về nghiệp vụ Bao thanh toán(Factoring) là một dạng tài trợ bằng việc mua bán các khoản nợ ngắn hạn trong giao dịch thương mại giữa tổ chức tài trợ và bên cung ứng. Theo đó, tổ chức tài trợ thực hiện tối thiểu hai trong số các chức năng sau: Tài trợ bên cung ứng (gồm cho vay và ứng trước tiền), quản lý sổ sách liên quan đến các khoản phải thu, thu nợ các khoản phải thu, bảo đảm rủi ro không thanh toán của bên mua hàng. 

Theo hiệp hội Bao thanh toán thế giới (FCI), Bao thanh toán là một loại hình dịch vụ tài chính trọn gói bao gồm sự kết hợp giữa tài trợ vốn hoạt động, bảo hiểm rủi ro tín dụng, theo dõi các khoản phải thuvà dịch vụ thu hộ. Đó là một sự thỏa thuận giữa người cung cấp dịch vụ Bao thanh toán với người cung ứng hàng hóa dịch vụ hay còn gọi là người bán hàng trong quan hệ mua bán hàng hóa. Theo như thỏa thuận, đơn vị Bao thanh toán sẽ mua lại các khoản phải thucủa người bán dựa trên khả năng trả nợ của người mua trong quan hệ mua bán hàng hóa  hay còn gọi là con nợ trong quan hệ tín dụng. 

Trong quy chế hoạt động Bao thanh toán của các tổ chức tín dụng, NHNN Việt Nam đã đưa ra định nghĩa về Bao thanh toán như sau : " Bao thanh toán là một hình thức cấp tín dụng của tổ chức tín dụng cho bên bán hàng thông qua việc mua lại các khoản phải thuphát sinh từ việc mua, bán hàng hóa đã được bên bán hàng và bên mua hàng thỏa thuận trong hợp đồng mua, bán hàng hóa".

Mặc dù có nhiều cách diễn đạt khác nhau cho khái niệm về nghiệp vụ Bao thanh toán nhưng nói chung có thể hiểu nghiệp vụ Bao thanh toán chính là hình thức tài trợ cho những khoản thanh toán chưa đến hạn từ các hoạt động sản xuất kinh doanh, cung ứng hàng hóa và dịch vụ, đó chính là hoạt động mua bán nợ.

 

Bao thanh toán có nguồn gốc từ thời đế chế La Mã, xuất phát từ đại lý hưởng hoa hồng, những người thực hiện việc mua bán và luân chuyển hàng hóa khoảng 2000 năm trước. Khi đó, các nhà sản xuất và các nhà buôn giàu có sử dụng các đại lý thương mại theo dõi doanh số bán hàng của họ. Là đại lý, họ nắm quyền sở hữu bán hàng hóa của bên ủy nhiệm rồi giao hàng hóa đó cho người mua trong nước, ghi sổ doanh thu/thu nợ và thu nợ khi đến hạn, chuyển dư nợ cho bên ủy nhiệm thu sau khi đã trừ phần hoa hồng của mình.

Với sự phát triển toàn cầu của ngành công nghiệp Anh vào thế kỷ 14 và thế kỷ 15, khi các đại lý dần tin cậy vào khả năng trả nợ của người mua bằng cách hứa trả cho người ủy nhiệm nếu người mua không thể trả nợ đúng hạn, đây là một hình thức bão lãnh tín dụng để lấy hoa hồng cao hơn. Và khi đại lý thanh toán có đủ vốn, họ bắt đầu trả trước một phần cho người ủy nhiệm của mình dựa trên khoản thanh toán của người mua trong tương lai. Theo đó, đại lý tính thêm khoản phí hoa hồng hay lãi suất. Thông thường, để tránh tình trạng người mua khiếu nại người bán về số lượng, chất lượng hàng hóa,… đại lý thương mại không ứng trước toàn bộ số tiền doanh thu bán hàng. Người mua được người bán thông báo đại lý thương mại đã mua quyền được thanh toán của họ. Và từ khi chấp nhận ứng trước tiền cho người bán, ngoài chức năng Marketing, đại lý thương mại đã thực hiện thêm chức năng tài chính và trở thành đại lý Bao thanh toán.

Thế kỷ XVI bắt đầu với sự khám phá Châu Mỹ, khoảng cách địa lý giữa Châu Âu và thị trường mới rất lớn, tạo điều kiện thuận lợi cho Bao thanh toán phát triển. Khoảng cách địa lý khiến cho các nhà sản xuất Châu Âu gặp nhiều khó khăn trong việc cấp tín dụng thương mại cho thị trường mới đầy tiềm năng nhưng rất rủi ro này. Điều này cũng làm cho vòng quay vốn lưu động của nhà sản xuất Châu Âu càng kéo dài hơn. Vì vậy, những đại lý Bao thanh toán người Mỹ quen thuộc với thị trường và người mua nước họ đã thực hiện nhiệm vụ Marketing và tài chính như những người đồng nghiệp nước khác đã từng làm.

Đến thế kỷ XIX, Mỹ đã phát triển thành một cường quốc về công nghiệp, ít phụ thuộc vào hàng hóa nước ngoài. Khi đó, các mối quan hệ chính trị lệ thuộc giữa Mỹ và Châu Âu không còn tồn tại nữa, nhu cầu sử dụng các đại lý Bao thanh toán để tiến hành nhập khẩu hàng đã giảm xuống, các nhà Bao thanh toán nội địa ra đời đảm nhận việc bán hàng trong phạm vi biên giới một quốc gia. Khi hệ thống thông tin liên lạc và các phương tiện vận chuyển đã phát triển, người ta nhận thấy các nhà sản xuất không nhất thiết phải ký gửi hàng hóa nữa. Hàng có thể bán bằng phương thức gửi mẫu qua các đại lý và chuyển trực tiếp cho các KH. Mặc dù vậy, các nhà sản xuất vẫn duy trì việc sử dụng các đại lý Bao thanh toán để tiến hành thanh toán cho các lô hàng, trong đó quyền của đại lý Bao thanh toán là thu tiền thanh toán từ người mua cuối cùng. Đây là cơ sở cho Bao thanh toán hiện đại, khái niệm Bao thanh toán phát triển liên tục và ngày nay trở nên quen thuộc trong kinh doanh, thương mại, tài chính, ngân hàng hay xuất nhập khẩu.

                                                                                                                                                                                                                                                     Lưu Thu Hương