Hầu hết mọi người mua ngoại tệ để tạo điều kiện thuận lợi cho việc mua hàng hoá, dịch vụ, hoặc tài sản của nước khác. Một nhà nhập khẩu Mỹ mua đồng yên Nhật là để mua ô tô Nhật Bản. Nhà đầu tư tài chính Hồng Kông mua đô la Úc để đầu tư vào thị trường chứng khoán Úc. Nhưng có một nhóm người tham gia thị trường tiền tệ - các nhà đầu cơ - mua và bán ngoại tệ với hy vọng bán lại hoặc mua lại chúng sau đó để hưởng chênh lệch tiền lãi.

Góp phần làm biến động tỷ giá: Cuối những năm 1997 và 1998 các nhà đầu cơ thường được báo chí nói đến rất nhiều khi họ bị buộc tội làm giảm giá trị của đồng won Hàn Quốc, baht Thái Lan, ringgit của Malaysia, và rupiah của Indonesia. Giá trị của những đồng tiền này giảm 50% trong vòng 1 tháng và người ta chắc chắn tin rằng các nhà đầu cơ góp phần vào suy giảm này. Kỳ vọng của việc định giá thấp đồng tiền (hoặc đánh giá cao) có thể được tự thỏa mãn. Ví dụ, nếu các nhà đầu cơ kỳ vọng đồng rupiah của Indonesia bị giảm giá hoặc định giá thấp, họ nhanh chóng bán rupiah và mua các đồng tiền mà họ nghĩ rằng sẽ gia tăng giá trị tương đối. Sự gia tăng mạnh trong của cung rupiah thực sự đã làm giảm giá trị của nó, sau đó việc sụt giảm này có thể thúc đẩy hoạt động bán rupiah do lo sợ đồng tiền sẽ bị giảm giá trị. Nhưng khi không có hiện tượng đầu cơ, thực tế của nền kinh tế thay đổi thường là nguyên nhân cơ bản của những thay đổi trong giá trị tiền tệ. Đây là trường hợp phổ biến ở các nước Đông Nam Á, mà các vụ phá sản thực tế và đang bị đe dọa trong khu vực tài chính và sản xuất đã làm suy yếu niềm tin vào sức mạnh của đồng tiền. Khi dự đoán được sự suy giảm cuối cùng của giá trị tiền tệ sẽ xảy ra, giới đầu cơ chỉ cần đẩy nhanh những suy giảm này. Vậy là việc giảm giá trị tiền tệ có thể sẽ xảy ra khi có hoặc không có các nhà đầu cơ. Hơn nữa, hàng ngày, rõ ràng giới đầu cơ có các tác động tích cực lên thị trường ngoại hối.

Thu hẹp khoảng cách giao động ngắn hạn của giá tiền tệ: Khi cầu yếu, hoặc cung mạnh thì sẽ làm giảm giá trị của tiền tệ một cách tạm thời, giới đầu cơ nhanh chóng mua các loại tiền tệ, gia tăng cầu và làm tăng giá trị của tiền tệ. Khi cầu tăng mạnh, cung lại đang yếu sẽ làm tăng giá trị của tiền tệ, giới đầu cơ bán các loại tiền tệ ra thị trường. Hành động bán tiền tệ ra thị trường làm tăng cung tiền tệ và giảm giá trị của tiền. Bằng cách này, các nhà đầu cơ thu hẹp được khoảng cách cung và cầu và tỷ giá hối đoái trong ngắn hạn. Sự ổn định tỷ giá hối đoái hàng ngày hỗ trợ cho hoạt động thương mại quốc tế.

Chấp nhận rủi ro: Các nhà đầu cơ chấp nhận rủi ro mà những người khác khó lòng chịu đựng. Do những thay đổi bất lợi của tỷ giá, các giao dịch quốc tế rủi ro hơn so với trong nước. Giả sử Anytime, một nhà bán lẻ trong tưởng tượng, ký hợp đồng với một nhà sản xuất Thụy Sĩ để mua 10.000 chiếc đồng hồ và sẽ được giao hàng trong 3 tháng. Giá quy định của mỗi đồng hồ là 75 franc Thụy Sĩ, tức là 50 USD theo tỷ giá hiện nay, 1 USD = 1.5 franc. Hóa đơn của Anytime khi mua 10.000 chiếc đồng hồ sẽ là 500.000 USD (=750.000 francs). Nhưng nếu đồng franc Thụy Sĩ được định giá cao, 1 USD = 1 franc, giá đồng hồ tính theo đô la tăng từ 50USD lên 75USD và Anytime sẽ nợ tổng số tiền mua đồng hồ là 750.000 USD ( = 750.000 francs). Anytime có thể giảm rủi ro biến động tỷ giá không thuận lợi bằng cách bảo hiểm rủi ro trên thị trường tương lai. Bảo hiểm rủi ro là một hành động mà người mua hoặc người bán thực hiện để chống lại sự thay đổi giá trong tương lai. Thị trường kỳ hạn là thị trường tiền tệ mà tại đó tiền tệ được mua và bán với giá cố định, và giao vào một ngày xác định cụ thể trong tương lai. Anytime có thể mua 750.000 franc cần thiết với mức tỷ giá hiện tại 1 USD = 1.5 francs nhưng giao tiền trong 3 tháng khi nhận đồng hồ của Thụy Sỹ. Và đây là lúc các nhà đầu cơ xuất hiện. Tại mức giá được xác định trên thị trường kỳ hạn, họ đồng ý cung cấp 750.000 franc cho Anytime trong 3 tháng với mức tỷ giá 1 USD = 1.5 francs mà không tính đến tỷ giá sau đó. Các nhà đầu cơ không cần sở hữu đồng franc khi thực hiện thỏa thuận. Nếu lúc này, đồng franc Thụy Sĩ bị định giá thấp, 1USD = 2 franc thì các nhà đầu cơ thu lợi nhuận. Họ có thể mua 750.000 franc như trong hợp đồng bằng 375.000USD, người ta bỏ túi phần chênh lệch giữa lượng tiền đó và 500,000USD, Anytime đã đồng ý trả 750.000 francs. Nếu đồng franc Thụy Sĩ được định giá cao, các nhà đầu cơ phải chịu tổn thất chứ không phải Anytime. Lượng tiền mà Anytime phải trả cho “bảo hiểm tỷ giá hối đoái” sẽ phụ thuộc vào việc thị trường xem xét khả năng bị định giá thấp, định giá cao hoặc không đổi của đồng franc liên tục trong khoảng thời gian 3 tháng. Trên thị trường cạnh tranh, cung và cầu xác định mức giá của hợp đồng tương lai. Do đó, thị trường kỳ hạn đã loại bỏ nhiều rủi ro tỷ giá đi cùng với việc mua hàng hóa nước ngoài để giao trong tương lai. Nếu không có nó, Anytime có thể đã quyết định ngược lại khi nhập khẩu đồng hồ Thụy Sĩ. Nhưng thị trường kỳ hạn và các nhà đầu cơ tiền tệ làm tăng khả năng diễn ra các giao dịch. Hoạt động trên thị trường kỳ hạn, các nhà đầu cơ đã thúc đẩy hoạt động thương mại quốc tế. Trong ngắn hạn, dù các nhà đầu cơ trên thị trường tiền tệ thỉnh thoảng góp phần vào làm biến động tỷ giá, hàng ngày, chúng đóng một vai trò tích cực trong thị trường tiền tệ.

Nguyễn Lê Giang Thiên dịch từ Economic, Mc Graw Hill, 18^th edition